Zeven directeurs basisonderwijs en onze coördinator van het ondersteuningsteam trokken in het kader van Erasmus+ van 15 - 22 oktober naar Helsinki voor een inspirerende week. Op het programma stond een cursus rond coachingsstrategieën, maar er was ook ruimte om ondergedompeld te worden in het onderwijssysteem, de cultuur en mindset van Finland. We vroegen om een logboek bij te houden en nemen jullie hieronder mee doorheen 7 dagen van verwonderen, ontdekken, leren, experimenteren, verbinden en netwerken.
Zaterdag 15 oktober - heenreis
We nemen op zaterdag in de late namiddag onze vlucht naar Helsinki. Morgen is het immers al de eerste ontmoetingsdag voor de deelnemers aan de cursus 'Coachingsstrategieën'. We zijn alvast benieuwd naar de andere Europese cursisten. Op het vliegtuig beseffen we: dit is het. Vanaf nu zijn we voor een week met elkaar verbonden op een bijzondere plek, heel wat kilometers van huis. Na een vlucht van iets meer dan twee uur landen we in het donker.
De luchthaven is opvallend rustig en straalt kalmte uit. Dan begint het te dagen: een vreemde taal, zullen we hier onze weg wel vinden? We bekijken het draaiboek dat we meekregen van de beleidsmedewerker internationalisering van onze scholengroep: we moesten toch een pas voor het openbaar vervoer kopen? In de Kioski kopen we voor 8 personen tickets voor 7 dagen op gelijk welke vorm van het openbaar vervoer. Hoe gemakkelijk kan het zijn? Volgende stap: de trein naar Helsinki Centraal zoeken. Weer even het taalprobleem, maar gelukkig staan de belangrijkste zaken ook in het Engels aangeduid. Vanaf het station is het nog een hele tocht te voet naar het hotel. Meteen de indruk van grootsheid, ruimte en de nabijheid van water. We checken in en gaan vroeg naar bed.
Zondag 16 oktober - eerste kennismaking met stad en cursusgroep
We gaan op verkenning in Helsinki met onze groep en bezoeken o.a. het Museum voor Moderne Kunst en de Temppeliaukiokerk, een belangrijke bezienswaardigheid in Helsinki. Het gebouw is uitgehouwen uit een rots. We zijn onder de indruk van de architectuur en de intense rust in deze perfecte combinatie van ruwe natuur met menselijk vernuft. Om drie uur hebben we een afspraak aan het centraal station met Andrea, onze cursuscoach voor deze week en met onze Roemeense, Macedonische en Letse collega’s. We krijgen een rondleiding in de binnenstad: de grootsheid en het vleugje Russische stijl vallen meteen op. Niet verwonderlijk aangezien Finland lang deel uitmaakte van Rusland. Wist je trouwens dat het ook ooit een deel was van Zweden? Daarom dat vandaag de dag Fins en Zweeds nog steeds de twee officiële talen zijn. De rondleiding door de stad eindigt in het Kindermuseum. Daar krijgen we onze eerste opdracht. Het resultaat (een fotoreportage) plaatsen we op Slack, ons communicatiemedium deze week. We nemen afscheid van de coach en gaan de eerste echte avond in Helsinki in.
Maandag 17 oktober - eerste echte lesdag
Vroeg opstaan, ontbijten, snel klaarmaken om de metro en de trein te halen. We zijn toch al gauw drie kwartier onderweg. Het is vakantie in Finland, dus de vocational school waar we elke cursusvoormiddag van deze week gaan doorbrengen, is heel stil. Toch zijn er een paar leerlingen. Alle openbare gebouwen zijn altijd toegankelijk. De studenten kunnen er terecht om te studeren, projecten af te werken, te praten of samen te chillen. Andrea heet ons welkom met een mindfulness oefening. Daarna krijgen we enkele opdrachten in groepen. Het credo van Andrea? Vertrouw het proces. Wees je bewust van wat je wil bereiken en werk ernaar toe. We leren een doelstelling verwoorden samen met de obstakels die we daarbij tegenkomen. Dan zoeken we samen naar mogelijke oplossingen voor de andere groepjes.
Na de eerste kennismakingsles nemen we met de hele groep de trein naar Helsinki. Daar wacht een gigantisch glazen gebouw op ons dat vooral gebruikt wordt om radio te maken. Als er een nieuwe school gebouwd moet worden, mogen schoolkinderen en leraren hier komen om te brainstormen over hoe zij hun ideale school zien, welke akoestiek, welke materialen, welke kleuren... Het gebouw blijkt onze lunchplek voor die dag, met zicht op één van de mooiste gebouwen ooit: de Oodi bibliotheek. In de namiddag bezoeken we de bibliotheek. We zien stilaan de rode draad in de Finse aanpak: alles is van iedereen en iedereen maakt er respectvol gebruik van. Bibliotheek is niet echt een juiste benaming. Het is ongelooflijk wat elke Fin hier kan komen doen: lezen, boeken lenen, films kijken, muziek maken, instrumenten lenen, muziek opnemen, om het even welke game op om het even welke console spelen, 3D-printen, naaien ... De schoonheid van het gebouw wordt naar binnen doorgetrokken, alles is speels, maar ook degelijk en uitnodigend en mooi, mooi, mooi... We voelen meteen de goesting om die mindset door te trekken naar onze scholen: een plek creëren waar iedereen zich thuis voelt en waar iedereen elk talent kan ontwikkelen.
In de bibliotheek krijgen we uitleg van Nina, als volgend deel van het cursusprogramma. Nina begeleidt kinderen met speciale noden in een “gewone” school. Het gaat bij haar om jongeren die een moeilijke jeugd hebben en die geen enkele motivatie bezitten om school af te werken. Ze vertelt over het vallen en opstaan om connectie te vinden met jonge mensen die de meeste mensen als “verloren” zouden beschouwen. En ze heeft succes, niet altijd, maar vaak. Dit is één voorbeeld van de inclusie van de Finnen. Enkel kinderen met heel zware problematieken, fysiek of mentaal, krijgen speciale klassen met aparte leraren binnen de school. Einde van de eerste inspirerende cursusdag. Dinsdag 18 oktober - leren luisteren
We voelen ons al een beetje inwoner van Helsinki. De weg vinden naar de school in Vantaa gaat vanzelf. Deze lesdag gaat vooral over leren luisteren en de verschillende niveaus van luisteren. Luister je om te kunnen reageren met jouw inbreng? Of kan je luisteren om in dialoog te gaan? Of kan je luisteren om de ander tot inzicht te laten komen, een klankbord te zijn, spiegelen? Lunch is voorzien in Heureka: het restaurant is een mooi voorbeeld van de Findse mindset rond vertrouwen: je neemt wat je wil en iedereen betaalt hetzelfde. Niemand controleert wat je neemt of hoeveel je neemt. Niet alleen een bijzondere manier van een restaurant runnen, maar ook nog eens lekker, gezond en zeer betaalbaar eten. In de namiddag terug naar Vantaa waar we verder oefenen op de luistervaardigheden van de 21ste eeuw. We krijgen handvaten over zaken die we met onze teams kunnen doen om te motiveren en tot democratische beslissingen te komen. Na deze intensieve les bekomen we in de frisse lucht door een wandeling in de natuur of de stad. 's Avonds wagen we ons aan een authentiek Fins restaurant: niet iedereen is laaiend enthousiast over wat op hun bord komt (o.a. rendier), maar slecht kan je het niet noemen!
Woensdag 19 oktober - be the change
We nemen samen met onze Engelse collega's de trein naar Vantaa. We hebben de voorbije dagen al grondig kennisgemaakt met hen. Tijdens de cursus vandaag gaan we dieper in op hoe we van uit onszelf verandering in een persoon, een organisatie en zelfs de wereld kunnen bewerkstelligen. Na het gebruikelijke ritueel is het tijd om theater te spelen. Iedereen mag een case voorleggen die voor hem persoonlijk zeer belangrijk is. Er wordt gestemd en de case met de meeste stemmen komt aan bod. Het wordt er eentje van de collega uit de UK: kinderen moeten teveel getest worden en er wordt geen rekening gehouden met het kind, wel met de door de overheid opgelegde normen. We breken het probleem in verschillende standpunten. De overheid, het kind, de inspecteur, de ouder, de leerkracht... Aan de zijkant zitten observatoren. Zij moeten het hele gebeuren aanschouwen.
In eerste instantie beelden we het probleem uit. Het kind is angstig, want het kan het niet. De ouder is angstig, want hij is niet zeker of de school wel goed genoeg is. De leerkracht is gestresseerd, want er moet nog zoveel leerstof gegeven worden.... In tweede instantie zoekt ieder personage bij zichzelf wat de ideale situatie zou zijn. De ouders, de schooldirecteur en de leerkracht ondersteunen het kind. De inspecteur bekijkt van ver of alles goed gaat. Het kind voelt zich beter in zijn vel... De observatoren vertellen wat ze gezien hebben tijdens beide taferelen. Zo leren we om de verschillende lagen van een probleem te zien en van daaruit een opening naar een oplossing te vinden. Geen evidente oefening en de lunchpauze in de bibliotheek van Helsinki is welgekomen.
In de namiddag gaan we enkele straten verder naar de DenkTank van de universiteit van Helsinki. Een gebouw dat enkel dient om na te denken, te vergaderen, te brainstormen, te studeren. Iedereen is er welkom: studenten, leraren, zakenmensen. Er zijn overal tafels en stoelen die je naar believen kan verzetten. Je kan je ook terugtrekken in kleinere ruimtes waar whiteboards en smartboards aanwezig zijn. Ook wij zijn er om te werken: we worden in kleine groepen verdeeld voor alweer een uitdagende oefening. Iedereen moet een probleem voorleggen waar hij of zij momenteel tegenaan loopt. De andere leden van de groep moeten luisteren en daarna zeggen wat de uitleg bij hen oproept zonder te vervallen in het geven van goede raad. Vanuit de reflectie van de andere groepsleden geeft degene die het probleem verwoordde aan wat hij of zij ontdekt heeft door het spiegelende gesprek. Extreem interessant, een verhelderende maar ook confronterende manier van werken die veel inoefening vraagt, omdat de groepsleden zich kwetsbaar moeten durven opstellen.
Een rustgevende wandeling langs het water deed deugd na zo’n intensieve sessie.
’s Avonds stond er een gezamenlijk diner op het programma met alle medestudenten in een typisch Fins restaurant. Het was aangenaam om de collega’s uit heel Europa beter te leren kennen. De Letse en Engelse collega’s vergezelden ons nadien nog voor een drankje en een muzikale afsluiter.
Donderdag 20 oktober - inclusie, diversiteit en toekomstgericht denken en doen
Vandaag beginnen we de cursusdag opnieuw in de Oodi-bibliotheek. Op het programma? Inclusie en diversiteit. We krijgen een aantal opdrachten. Zo moeten we alleen in de bib rondlopen en gedurende vijf minuten een persoon observeren en in ons hoofd een verhaal rond die persoon verzinnen. Er volgt ook nog een oefening rond toewijding en
weerbaarheid. Lunch wordt voorzien in het Designmuseum. Nadien krijgen we ter plekke een workshop rond de toekomst: nadenken over de toekomst en jezelf in die toekomst plaatsen. Interessant om met een team en leerlingen te doen. De lesgever blijkt zeer onderlegd in de materie. Heel inspirerend! 's Avonds gaan een aantal collega's supporteren voor de Red Flames die toevallig die avond tegen Finland moeten spelen. Jammer genoeg verliezen ze de wedstrijd met 0-9, maar dat kon de pret niet bederven.
Vrijdag 21 oktober - experimentele mindset
We krijgen voor een laatste keer les in Vantaa, meer bepaald in het Aquarium van de vocational school. De cursus was al een hele week zeer interactief en ook vandaag staan er heel wat opdrachten op het programma. Zo moeten we nadenken over wat we wilden worden toen we kind waren, wat we in de toekomst zouden willen zijn en waar we nu staan. Om dan vanuit wat we nu willen en wat we daarvoor nodig hebben over te gaan naar wat we moeten zijn en waar we op moeten letten. Deze oefening kan je goed gebruiken om aan de slag te gaan met je team of met leerlingen. Het helpt om open te staan voor de toekomst en te durven aangeven wat je nodig hebt om te geraken waar je wil zijn. Een andere oefening stimuleert onze verbeeldingskracht. Vanuit een verzonnen vraag over de toekomst zoals 'wat als er geen geld was', 'wat als kinderen de baas werden', ... moeten we de consequenties van die veronderstelling bespreken. Daaruit groeien ideeën over hoe de wereld er anders kan uitzien. De hele premisse van deze oefeningen is dat we niet moeten wachten tot er boven onze hoofden beslissingen genomen worden. Het zijn de kleine bijdragen die de grote veranderingen teweeg kunnen brengen. Creativiteit en nieuwsgierigheid zorgen ervoor dat leren op een andere, diepere manier gebeurt. Kinderen zullen sneller leren als ze zelf iets willen kennen, beheersen, kunnen. De wereld heeft mensen nodig die durven nadenken, experimenteren, fouten maken en eruit leren. Mensen die kunnen samenwerken aan hetzelfde doel zonder dat ze daarbij hun welbevinden en dat van de ander uit het oog verliezen. We voelen dat we hier een belangrijke rol kunnen spelen als GO! scholen.
Na deze les trekken we in groep naar de universiteit van Aalto. Deze telt 12.000 studenten verdeeld over verschillende faculteiten, architectuur, design, mode, business... Het wordt onze zoveelste openbaring deze reis: een architecturaal pareltje, een plaats waar alles mogelijk is. Iedereen vertrekt vanuit zijn of haar nieuwsgierigheid. Er kan naar hartenlust geëxperimenteerd, gecreëerd, geleerd worden. Alles is aanwezig van het meest eenvoudige hout tot de meest geavanceerde machines. Na de lunch krijgen we een rondleiding door een Amerikaanse student die ons een aantal onderdelen van de universiteit toont. Onze coach Andrea neemt afscheid van ons: ze vertrekt naar haar thuisland Roemenië. Dit was haar laatste les in Finland. Ze gaat ofwel naar de Galapagos-eilanden ofwel naar MIT in Boston om verder onderzoek te doen. Wij besluiten om samen met onze Letse collega’s naar het Sibeliuspark te gaan en dan, zoals de Finnen doen, aan café Regatta worstjes te bakken in een vuurkorf. Zo starten we onze laatste avond in Helsinki.
Zaterdag 22 oktober - bezoek aan Zweedse school
Vandaag staat er een schoolbezoek op het programma. Gids Tonya wacht ons op: ze is Zweeds, maar woont al twintig jaar in Finland en is de administratieve kracht op de school. Ze kent de werking van de school vanbinnen en vanbuiten. Het blijkt een totaal andere manier van werken dan de Finse. Kinderen zitten per graad. 1 en 2 zitten samen, maar worden verdeeld in 3 klassen; A, B en C. A is voor de sterke leerlingen, B voor de gemiddelde en C voor de kinderen die extra zorg nodig hebben. Het is een op beloning gebaseerd systeem dat ver afstaat van de Finse aanpak die vertrekt vanuit intrinsieke motivatie. Maar het moet gezegd: aan kwalitatief hoogstaand didactisch materiaal ontbreekt het de school niet. We pikken ook enkel interessante ideeën op: als een leerkracht ziek is, dan neemt de parallelleerkracht beide klassen (+ 40 leerlingen) samen, maar hij of zij wordt wel 30% meer betaald. Zo zit het allerlaatste studieonderdeel van onze reis er op. We splitsen op en gaan voor een laatste keer op ontdekking in de stad.